السلام علیک یا غریب الغربا…

دوست داشتم وقتی این مقاله رو می‌خواهید شروع به خواندن کنید. اولین چیزی که می‌خوانید، قبلش یا غریب الغربا گفته باشید. تا بتوانیم در خور جایگاه والای ایشان مقاله‌ای را بنویسیم.

در کتاب نهج البلاغه از امیرالمومنین علی علیه السلام، نقل شده است که فرمودند :

«غريب كسى است كه دوستى نداشته باشد.»

پس می‌توانیم از این حدیث دریابیم، که غربت همیشه به معنای ناشناس بودن نیست. بلکه مراد از این غربت «تنها» و بی‌یار و همدم بودن هم است.

هدف ما در این مقاله بررسی جنبه‌های مختلف نامگذاری لقب غریب الغربا برای امام رضا (علیه السلام) است.

تاریخچه القاب معروف غریب الغربا

بین امامان معصوم ما، هيچ کدام به اندازه امیر المومنین (علیه السلام) اسامي ولقب هاي متعدد ندارد. بعد از ايشان رتبه دوم براي امام رضا (علیه السلام) است. شايد علتش ماجراي ولايتعهدي وشايد به خاطر حضور دربين ايرانيان، صاحب القاب و عناوين متعدد است.از امام هشتم (علیه السلام) علاوه بر القابی که بقیه معصومین دارند مثل ( ابن رسول الله، حجت الله، امين الله و…) خود امام صاحب حداقل 50 لقب اختصاصي هستند.
هر کدام از اين القاب خودش تاریخچهای جدا دارد، و به یکی از خصوصیات امام اشاره می‌کنند. ما اينجا لقب «غریب الغربا» که خیلی هم از قضا معروف هست را آورده و در باره‌اش توضیحاتی داده‌ایم.

مختصر زندگینامه غربت امام رضا (علیه السلام)

غریب الغربا هشتمین امام شیعیان از سُلاله پاک رسول خدا (ص) و هشتمین جانشین پیامبر مکرم اسلام (ص) است.

تاریخ ولادت غریب الغربا

تولد ابالحسن علی بن موسی الرضا (علیه السلام) در یازدهم ذی قعده سال ۱۴۸ هـ .ق، در مدینه منوّره می باشد. نام پدر امام رضا (علیه السلام)، امام موسی کاظم (علیه السلام) و مادر گرامیشان نجمه (تکتم) نام داشت.

ازدواج

امام رضا (ع) چندین کنیز داشتند که یکی از این کنیزها، سبیکه مادر امام جواد(ع) است.

فرزندان

در تعداد فرزند های غریب الغربا نیز بحث های مختلفی وجود دارند. گروهی آنها را پنج پسر و یک دختر، به نام های محمّد قانع، حسن، جعفر، ابراهیم، حسین و عایشه ذکر کرده اند.

امامت

پس از شهادت امام هفتم که در سال ۱۸۳ هـ ق رخ داد، آغاز امامت حضرت رضا (علیه السلام) شروع شد، و با توجه به این که هارون (پنجمین خلیفه عباسى) در سال ۱۹۳ از دنیا رفت، ده سال از امامت غریب الغربا، حاکم معاصر زمان هارون بود. امامت آن حضرت، حدود ۲۰ سال طول کشید که ۱۷ سال آن در مدینه و سه سال آخر آن در خراسان گذشت.

شهادت

امام (علیه السلام) پس از قبول کردن ولایتعهدی مأمون، در سن ۵۵ سالگی به دست خلیفه عباسی (مأمون) به شهادت رسیدند.

غریب الغربا، به معنای واقعی کلمه

امام صادق علیه السلام میفرمایند :

« یکی از اصل های معرفتی که حق غریب الغربا بوده و ما باید آن را بشناسیم این است که بدانیم او غریب است. پس باید بررسی شود غربت امام رضا به چه معناست و چه عللی دارد.»

غریب الغربا، در زمانی زندگی می‌کردند که از جهات زیر می‌توان ایشان را غریب خواند ؛

1- وجود حاکمی حیله گر به نام مأمون :

امام رضا (علیه السلام) با خلیفه‌ای مثل مأمون مواجه شده بود. مأمون فردی بود که تظاهر به دوستی اهل بیت می نمود اما در قلبش کینه‌ی اهل بیت را در دل داشت.

مأمون غریب الغربا را از مدینه که وطن محبوبش بود به اجبار به سوی مرو فراخواند و امام مجبور بود این دعوت رو قبول کند. از آن جهت وقتی خواست به سوی مرو حرکت کند اهل بیت علیهم السلام خود را خواند وگفت برای من گریه کنید؛ دیگر مرا نخواهید دید. وقتی امام اینطور با اهل بیت خود خداحافظی می‌کند، پیامی از غربت امام رضا علیه السلام می‌دهد.

2- واقفیه و غریب الغربا

بعد از شهادت امام موسی کاظم عده ای از شیعیان بر این باور بودند که امام کاظم علیه السلام همان مهدی و قائم ال محمد است. لذا آن‌ها را «واقفیّه» گویند.

بین شیعیان اختلاف زیاد شد و امام علیه السلام از این داستان غمناک و اندوهگین شدند. آنان به رهبری علی بن حمزه بطائنی، شیعه را در این دوره به سختی پراکنده ساختند. دل امام از این ماجرا به سختی رنجید و از ین جهت امام در حقش نفرین کرد.بر این اساس، بر ایشان توقف نمودند و امامت امام هشتم و سایر امامان معصوم پس از ایشان رانپذیرفتند.

چه غربتی از این بالاتر که سران شیعه چنین واکنشی در برابر امام داشته باشند، حال وقتی می‌گوییم السلام علیک یا غریب الغربا یعنی چه؟

3. توهین به ساحت مقدس غریب الغربا

یکی دیگر از دلایل غربت آقا علی بن موسی الرضا، ادعای برخی از شیعیان به اینکه بعد از حضرت نسلی وجود نخواهد داشت. این تحقیر و توهین ها در حالی بود که امام جواد به دنیا آمده بود و غریب الغربا ایشان را جانشین خودش معرفی می‌کرد.

حالا شما فکر کنید حضرت رضا (علیه السلام) چی کشید. وقتی شیعیان خودش اینطور به امام توهین می‌کردند، باز هم میشه گفت مولای ما غریب نیست واقعاً یا غریب الغربا لقبیست که به حق نسبت داده شده است. غربتی از این بالاتر که حتی خویشاوندان درباره امام چیزی را ادعا کنند که منکر مقام امامت متصل و برتری آن حضرت بوده و حضرت را به دروغ متهم سازند.

داستان داوری چهره شناسان به فرزندی امام جواد علیه السلام

علی بن جعفر گفت:

برادران امام رضا و همچنین ما عموهایش همگی به او گفتیم: تا به حال در میان ما امامی‌ با چهره تند و سیاه رنگ نیامده است.

امام رضا به آن‌ها گفت: او پسر من است.

آن‌ها گفتند یا غریب الغربا:

حضرت قبول کرد تا قیافه‌شناس دراین باره داوری کنند. چون قیافه‌شناسان آمدند و ما در بستان نشستیم و عموهای حضرت و برادرانش و خواهرانش صف بستند. به حضرت رضا (علیه السلام)جُبه‌ای پشمینه پوشاندند و یک کلاه برزگری و کار بر سرش نهادند و برگردنش یک بیل نهادند و به او گفتند:

تو داخل بُستان برو، به طوری که خود را نشان دهی که چون کارگر عمله در آنجا بـه کار اشتغال داری!  (یا غریب الغربا چه کشیدی از دست این جماعت نادان )

و سپس حضرت أبوجعفر امــام محمدتقی را آوردند و به قیافه‌شناسان گفتند: پدر این طفل را مشخص کنید. آن‌ها گفتند: از میان این جمعیت هیچکس پدر او نیست. اما این عموی پدر اوست، این عموی اوست، این عمه اوست و اگر در اینجا پدری برای او باشد، همانا صاحب بستان است. به علت اینکه قدم‌های او با قدم‌های وی یکسان است و چون علی بن موسی الرضا غریب الغربا از میان بستان به سوی ایشان باز آمد.

گفتند: اون پدر این طفل است.

 4- غربت مقام امام رضا علیه السلام

یکی دیگر از غریبی های امام رضا علیه السلام این بود که، امام مثل دیگر ائمه اطهار با همه علوم الهی که در دل داشت و برتری آن حضرت به تمام مردم جهان روشن شد و در مناظره های مختلف بر همه دانشمندان غلبه کرد.امام با این همه فضیلت و مرتبه ی بالا باز هم مردم نتوانستند به خوبی قدر حضرت را بدانند. البته بیشتر این هجرت و غربت از طرف حاکم حیله گر زمان امام رضا علیه السلام بود.
اگر همه این دلایل را جمع بندی کنیم؛

امام رضا علیه السلام غریب الغربا بوده. هنوز هم با وجود احترام خاص ایرانیان و داشتن گنبد و بارگاه با شکوه ادامه دارد.

کلام آخر

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم سوال کردند که، غرباء چه اشخاصی هستند. فرمودند :

«کسانی که از امت من هستند و سنت مرا زنده می دارند، که مردم آن سنت ها را فراموش کرده از بین برده اند.»

با استفاده از مفهوم این روایت، پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم همه ائمه را که بهترین زنده کنندگان سنت نبوی بوده اند غریب نامیده‌اند.

امیدوارم تو این مقاله توانسته باشیم ذره‌ای از غربت، غریب الغربا را برای شما شرح داده باشیم. اگه این مقاله براتون مفید بود با بقیه در اشتراک بذارید.